Ağırnas’ın eşsiz dorak taşı ve geleneksel kullanımı
Ağırnas Mahallesi'nde (Melikgazi, Kayseri) çıkarılan dorak taşı, yapı ve işlenme özellikleriyle bölgeye özgü bir malzemedir. Dünyada sadece bu yörede bulunan dorak taşı, yoğurdun suyunu ayırarak lezzetini ve saklama süresini olumlu etkiliyor.
Ustanın öyküsü: Oğuz Ayata
Oğuz Ayata, babasından öğrendiği ustalığı günümüzde sürdüren az sayıdaki dorak taşı ustasından biridir. Asırlık aletlerle çalıştığını belirten Ayata, elektrikli malzeme kullanmadan taşları işlediğini söylüyor. Yaklaşık 7-8 yıldır dorak taşı ürettiğini ve babasının kendisine mesleği öğrettiğini anlatıyor. Ayata, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından verilen Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcıları kimliğini aldı.
Sanatın korunması ve gelecek kuşaklar
Ayata, bu zanaatın devam etmesini istiyor; taşın sadece köyde çıkarıldığını, aynı özellikte başka yumuşak taşların bu işi sağlamadığını vurguluyor. Yörede bazı çocukların taş işi gördüğünde uzaklaştığını ancak birkaç kişinin de ilgilendiğini ve ustalığın devam etmesi gerektiğini belirtiyor.
ÇEKÜL temsilcisinin değerlendirmesi
Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtım Vakfı (ÇEKÜL) Kayseri İl Temsilcisi Prof. Dr. Osman Özsoy, Ağırnas’ın Mimar Sinan ile simgeleştiğini ve bölge taşçılığının insanlık tarihi boyunca kullanıldığını aktarıyor. Özsoy, dorak taşının yalnızca Ağırnas Koramaz Vadisi'nde üretildiğini, ustaların damar, yön ve yumuşaklığı tespit ederek taş seçtiğini söylüyor. Ayrıca, dorak işçiliğinin ürün haline gelmesi, yoğurdun taşta süzüldükten sonra kullanılması ve buranın tanıtımı açısından önemli olduğunu belirtiyor.
Prof. Dr. Özsoy, taşın coğrafi işaret potansiyeline dikkat çekiyor ve bu geleneğin yeniden canlandığını ifade ediyor. Yoğurdun niteliği ve taşın süzdüğü suyla ilgili çalışmaların sürdüğünü; bazı lise öğrencilerinin TÜBİTAK projeleri kapsamında patent sürecini başlattığını, öğrencilerin isimlerinin Nazlı Hayat Baykan ve Beren Kandefer olduğunu aktarıyor. Ayrıca, Kültür Bakanlığı tarafından bir ustaya 2025 yılında Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı kimliği verildiğini hatırlatıyor.
Günümüzde dorak ve dorak yoğurdu
Dorak taşı, buzdolabı ve elektriğin yaygın olmadığı dönemlerde yoğurdun suyunun ayrılması ve uzun süre muhafazası için kullanılıyordu. Günümüzde ise dorak yoğurdu ve taş ürünleri, Ağırnas’ın tanıtımına katkı sağlarken pazarlanma ve markalaşma potansiyeli taşıyor. Yoğurttan yapılan ayran ve omlet gibi ürünlerin beğeni topladığı, bu alanda yeni coğrafi işaret çalışmaları yürütüldüğü bildiriliyor.
Sonuç: Ağırnas dorak taşçılığı, hem yerel bir zanaat hem de yoğurt kültürüyle iç içe geçmiş bir mirastır. Ustaların çabası ve yürütülen çalışmalar, bu geleneğin korunması ve yaygınlaşması için belirleyici olacaktır.
MİMAR SİNAN'IN DOĞDUĞU YER OLAN KAYSERİ'NİN MELİKGAZİ İLÇESİNE BAĞLI AĞIRNAS MAHALLESİNDE ÇIKAN DORAK TAŞI; OĞUZ AYATA'NIN ELLERİYLE HAYAT BULUYOR. YAPISIYLA DİĞER TAŞLARDAN FARKLI OLAN VE DÜNYADA SADECE AĞIRNAS'TA ÇIKAN DORAK TAŞI SAYESİNDE YOĞURTLAR DAHA LEZZETLİ VE UZUN ÖMÜRLÜ OLUYOR.
