Van’da geleneksel çömlekçiliğin son temsilcisi
Van’da, Kültür ve Turizm Bakanlığı Çömlek Sanatçısı unvanına sahip Osman Eşme, yaklaşık 3 bin yıllık geçmişe sahip ve Urartulardan günümüze uzanan çömlekçilik geleneğini ayakta tutmak için tek başına mücadele ediyor. Baba mesleğini öğrenen Eşme, uzun yıllar Tuşba ilçesi, Bardakçı Mahallesindeki atölyesinde çalıştı; bugün ise sanatını kentin yeni cazibe merkezi olan Bedesten Çarşısındaki yeni yerinde tanıtıyor.
Geçmişten bugüne mesleğin dönüşümü
Bardakçı Mahallesi’nde yüzyıllardır süren çömlekçilik geleneği, 1976 yılında plastik kullanımının yaygınlaşmasıyla büyük ölçüde terk edildi. Ustaların mesleği bırakması üretimi durma noktasına getirdi. Bu kültürel mirası günümüzde Van’da sürdüren tek usta olan Osman Eşme, yeni atölyesinde geleneksel yöntemleri koruyarak çalışmaya devam ediyor.
Osman Eşme şöyle aktarıyor:
"O dönem köyümüzdeki ustalar bu işi bırakmaya başladı. Ben ise 1977 doğumluyum ve bu sanatı rahmetli babamdan öğrendim. 2003 yılında işi tamamen devraldım ve günümüze kadar da sürdürdüm. Eğer ben sahip çıkmasaydım, bu sanat tamamen yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacaktı. Yaptığımız işin kökeni Urartulara dayanıyor. Üniversitelerde hobi amaçlı benzer çalışmalar yapılsa da bizim yaptığımız geleneksel yöntemin birebir devamıdır. Ayaklı torna, eski fırınlar, atölye düzeni hâlâ eski usulle çalışıyor. Ancak ne yazık ki günümüzde hak ettiği değeri görmüyor. Mesleğimize ilgi azaldı ve desteğe ihtiyacımız var"
Plastik karşısında doğal ürünlere vurgu
Eşme, yerli halka kıyasla yabancı turistlerin çömleklere daha çok ilgi gösterdiğini belirtiyor. Kendisi Van’ın yerel küplerini, özellikle peynir küplerini üretmeye devam ediyor, ancak talebin azaldığını vurguluyor.
"Van’ın yerel küplerini, peynir küplerini ben yapıyorum. Ancak eskiye göre peynir küplerine olan rağbet de düşmüş durumda. Bunun en büyük sebebi ise plastik sektörünün yaygınlaşması. Plastik ucuz ve kırılmaz olduğu için birçok usta mesleği terk etti. Fakat sağlık açısından baktığınızda bizim ürettiğimiz doğal ürünler plastikten çok daha sağlıklıdır. Eskiden bu kadar hastalık yoktu. Plastik biliyorsunuz, kanserojen maddeler içeriyor. Bu yüzden tekrar doğal ürünlere yöneliş olmasını istiyoruz"
Mesleğin geleceği için yeni adımlar attığını söyleyen Eşme, büyük oğlunu çömlekçiliğe hazırladığını belirterek sanatın nesilden nesile aktarılmasının önemine dikkat çekiyor.
"Elimizden geldiğince bu sanatı yaşatmaya çalışacağız. Bu sanatın yok olup gitmesini istemiyorum"
VAN'DA, KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI ÇÖMLEK SANATÇISI OSMAN EŞME, YAKLAŞIK 3 BİN YILLIK KÖKLÜ BİR GEÇMİŞE SAHİP OLAN VE URARTULARDAN GÜNÜMÜZE UZANAN GELENEKSEL ÇÖMLEKÇİLİK SANATINI AYAKTA TUTMAK İÇİN YILLARDIR TEK BAŞINA DİRENİYOR.
