Semt pazarlarının gerileyen çekiciliği: Müşteri marketlere kayıyor
Semt pazarlarının şehir ekonomisi ve toplumsal dengedeki rolü önemli olmasına karşın, son dönemde kent içindeki tüketicilerin ilgisi büyük marketlere doğru kayıyor. Düzensiz satış düzeni, altyapı eksiklikleri ve bazı pazarcıların rahatsız edici tutumları, semt pazarlarının cazibesini azaltıyor ve alışverişin şehir dışına yönelmesine neden oluyor.
Pazarcı tutumları tüketici tercihlerini etkiliyor
Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Eğitim Fakültesi Coğrafya Eğitimi Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Cevdet Yılmaz, pazar yerlerindeki düzensizliklerin ve pazarcı davranışlarının tüketicileri pazarlardan uzaklaştırdığını belirtiyor. Yılmaz, "Pazar yerlerindeki düzensizlik ve bazı pazarcıların müşterilere itici gelen tutumları, şehirli müşterilerin semt pazarlarına ilgisini azaltıyor. Bu durum sadece tüketiciyi etkilemekle kalmıyor, üreticilerin satışlarını da düşürüyor ve birçok alıcıyı büyük marketlere yönlendiriyor" diyor.
Pazarların yeniden planlanması şart
Yılmaz, pazar alanlarının rehabilite edilerek modern standartlara kavuşturulması gerektiğini vurguluyor. "Semt pazarları birkaç mahalleye hizmet edecek şekilde merkezi konumlarda, yaya ulaşımına uygun, otoparkı olan ve kötü hava şartlarında da alışverişe imkân tanıyan yerler olmalı" sözleriyle, pazarların yalnızca ticaret değil sosyal yaşam alanı olarak da ele alınmasını öneriyor.
Uzman, pazaryerlerinde temizlik, güvenlik ve erişilebilirlik gibi temel hizmetlerin sağlanmasının önemine dikkat çekiyor: "Yaşlılar, engelliler ve çocuklu aileler için uygun zemin hazırlanmalı; pazar yerleri sabit ya da seyyar tuvalet, ibadet alanı, temiz su ve dinlenme yerleri gibi donanımlara sahip olmalıdır."
Market zincirlerinin büyümesinin etkileri
Prof. Dr. Yılmaz, ulusal ve uluslararası market zincirlerinin perakendede hızla büyümesinin semt pazarları üzerinde baskı yarattığını söylüyor. "Ulusal market zincirleri sözleşmeli tarım yoluyla üreticiden doğrudan ürün alarak, bir anlamda pazarların fonksiyonunu üstlenmiş durumda. Bu durum rekabeti zayıflatıyor, yerel üreticinin gelirini düşürüyor. En önemlisi, şehirde kazanılan para artık şehirde kalmıyor; market zincirleri aracılığıyla dışarıya gidiyor" şeklinde konuşuyor.
Yılmaz, pazarların zayıflamasının köylünün üretimden kopması ve şehirdeki vasıfsız iş gücünün olumsuz etkilenmesi gibi sonuçları olabileceğine dikkat çekiyor ve semt pazarlarının "stratejik öneme" sahip olduğunu belirtiyor: "Üretici–pazar–müşteri üçgeninde para şehir içinde kalıyor. Bu yapı bozulduğunda, şehir ekonomisi güç kaybediyor."
İnsan odaklı planlama ve günlük yaşam etkileri
Semt pazarlarının hem pazarcıların hem de vatandaşların ihtiyaçlarına uygun şekilde yeniden düzenlenmesi gerektiğini söyleyen Yılmaz, mevcut düzensizliklerin hem ekonomik hem de sosyal yaşam üzerinde olumsuz etkileri olduğunu vurguluyor: "Pazarlar temiz, düzenli, güvenli ve erişilebilir olmalı; şehir halkının ilgisini çekecek nitelikte planlanmalıdır."
Yılmaz, yanlış planlanan pazarların mahalle yaşamını zorlaştırdığına dikkat çekiyor: "İyi planlanmadığı ve yer seçimine dikkat edilmediği takdirde semt pazarlarının kuruldukları cadde ve sokaklar, maalesef çevrede yaşayan vatandaşların en temel haklarını ihlal etmektedir. Pazar kurulduğu günlerde dar sokaklarda araçların geçişi engelleniyor, cankurtaran ve itfaiyenin erişimi zorlaşıyor." Bu tür aksaklıkların, mahalle sakinleri için günlük yaşamı ve acil durum müdahalelerini olumsuz etkilediğini belirtiyor.
Sonuç: Yerel ekonomi için bütüncül çözümler gerekiyor
Pazarların korunması ve güçlendirilmesi, hem üreticinin hem de tüketicinin yararınadır. Uzmanlar, pazarcıların bilinçlendirilmesi, pazar alanlarının düzenlenmesi ve insan odaklı, erişilebilir altyapı çözümleriyle semt pazarlarının yeniden canlandırılmasının gerekliliğini vurguluyorlar. Aksi halde alışverişin marketlere kaymasıyla birlikte para şehir dışına akmaya ve yerel ekonomi zayıflamaya devam edecektir.
DÜZENSİZ VE AGRESİF SATIŞ DAVRANIŞLARI, ŞEHİRLİ MÜŞTERİLERİ SEMT PAZARLARINDAN UZAKLAŞTIRIYOR VE ALIŞVERİŞLERİNİ BÜYÜK MARKETLERE KAYDIRIYOR. UZMANLAR BU DURUMUN, YEREL EKONOMİYİ ZAYIFLATIRKEN, KAZANCIN ŞEHİR DIŞINA AKMASINA YOL AÇTIĞINI SÖYLEDİ.
