Evliya Çelebi'nin Uyvar'taki görevi ve gerçek kimliği: Yeni arşiv bulguları
Araştırmanın bağlamı ve sunumu
Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Domaniç Hayme Ana Meslek Yüksekokulu Öğretim Görevlisi Dr. Salih Aytemur, 2002 yılından beri yürüttüğü 'Geçmişten Günümüze Seyitömer ve Seyitömer Hazretleri' adlı araştırma çerçevesinde, dünyaca tanınan seyyah Evliya Çelebi hakkında daha önce tespit edilmemiş arşiv belgelerine ulaştı. Bu yeni bulguları Dr. Aytemur, III. Uluslararası Eskişehir Kongresi nde Eskişehir Anadolu Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi'nde sundu.
Temel bulgular
Dr. Aytemur'un Osmanlı arşiv vesikalarına dayanan çalışması, Evliya Çelebi'nin yalnızca bir gezgin değil, aynı zamanda devlet tarafından görevlendirilmiş bir bürokrat olduğunu ortaya koyuyor. Araştırmacı, elde ettiği belgelerle Evliya Çelebi'nin seyahatlerinin kişisel merakın ötesinde üstlendiği devlet görevleriyle bağlantılı olduğunu vurguladı.
'Ulaştığım tarihi vesikalar ilk kez gün yüzüne çıkan bilgilerdir. Evliya Çelebi, seyahatlerini sadece gezmek ve yazmak için değil, üstlendiği devlet görevleri kapsamında gerçekleştirmiştir. Hesap uzmanı olmasının yanı sıra savaşçı ve cengâver bir kişiliğe sahiptir'
Ad ve görev tespiti
Araştırma sonucunda Evliya Çelebi'nin asıl adının Mehmed olduğu, 'Evliya Çelebi' adının ise müstear olarak kullanıldığı bildirildi. Uyvar dönemine ait Osmanlı arşiv belgelerinde söz konusu kişinin 'Uyvar Defterdarı Şeyhi Mehmed' olarak kaydedildiği tespit edildi. Ayrıca Uyvar'dan sonra İstanbul'a döndüğünde devlet hazinesinden sorumlu üst düzey bir görev olan Hazine-i Birun Defterdarı olarak görev yaptığı belgelerle gösterildi.
Savaş ve ödüllendirme
Belgelerde Evliya Çelebi ile Şeyhi Mehmed'in dönem ve bazı kişisel özelliklerinin örtüştüğü belirtildi. Uyvar'da savaş sırasında gösterdiği yararlılıklar nedeniyle Serdar Ali Paşa tarafından kendisine ve maiyetindekilere Kütahya'da bazı zeametler verildiği de araştırma kapsamında kayda geçti.
Sonuç ve sonraki adımlar
Dr. Aytemur, bu bulguların Evliya Çelebi'nin kimliği ve devlet hizmetleri üzerine yeni tartışmalar başlatacağını ve tarih araştırmalarına yeni bir alan kazandıracağını belirtti. Araştırmanın ayrıntılarının makale olarak yayımlanacağının da altı çizildi.
KÜTAHYA DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ DOMANİÇ HAYME ANA MESLEK YÜKSEKOKULU ÖĞRETİM GÖREVLİSİ DR. SALİH AYTEMUR, 2002 YILINDAN BU YANA SÜRDÜRDÜĞÜ "GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE SEYİTÖMER VE SEYİTÖMER HAZRETLERİ" BAŞLIKLI TARİHİ ARAŞTIRMALARI KAPSAMINDA, DÜNYACA ÜNLÜ SEYYAH EVLİYA ÇELEBİ'NİN UYVAR'DAKİ KİMLİĞİ VE DEVLET GÖREVİNE İLİŞKİN DAHA ÖNCE TESPİT EDİLMEMİŞ ÖNEMLİ BİLGİLERE ULAŞTI.
