Dijital Dünyanın Görünmez Tehdidi: Gençlerin Psikolojik ve Sosyal Yapısını Etkileyen Unsurlar
Hızla yayılan dijital kültür, yalnızca teknoloji kullanımını değil, aynı zamanda gençlerin iç dünyasını ve toplumsal ilişkilerini de şekillendiriyor. Dr. Öğr. Üyesi Bülent Tansel tarafından kaleme alınan ve İstanbul Gelişim Üniversitesi çatısı altında yürütülen çalışma, dijital dünyanın gençlerin kimlik gelişimi, benlik algısı ve sosyal etkileşimleri üzerindeki etkilerini bilimsel bir çerçevede inceliyor.
Araştırmanın kapsamı ve yöntem
Çalışma, BAPSIS projesi kapsamında, Milli Eğitim Bakanlığı iş birliğiyle İstanbul Avcılar ilçesindeki devlet liselerinde gerçekleştirildi. Araştırma; 18 devlet lisesinde öğrenim gören 17 bin 120 öğrencinin oluşturduğu evrenden tesadüfi tabakalandırma yöntemiyle seçilen 1696 öğrenci ile yürütüldü. Bu veri tabanı, sosyal medya kullanımına yönelik tutumlar, kişilik özellikleri, benlik algıları ve siber mağdur/siber zorba olma durumlarını çok boyutlu olarak değerlendirdi.
"Dijital karşılaştırma tuzağı" ve psikolojik sonuçları
Dr. Öğr. Üyesi Bülent Tansel, dijital mecraların gençleri sadece içerik tüketicisi olmaktan çıkarıp kendilerini sürekli yeniden inşa eden aktörler haline getirdiğini belirtiyor. Çalışmada öne çıkan bulgulardan bazıları şunlar: sosyal medyanın gençlerin ideal benlikleri ile gerçek benlikleri arasındaki farkı derinleştirmesi, beğeni ve takipçi sayılarının kimlik merkezine yerleşmesi ve bunun benlik bütünlüğünü zayıflatması. Tansel, bu durumu "Gençler artık sadece dijital içerik tüketmiyorlar; kendilerini tüketiyorlar, dijital dünyada kimliklerini kurmaya çalışıyorlar ve bu süreç çoğu zaman onları içsel olarak ezip tüketiyor" sözleriyle özetliyor.
Bu "dijital karşılaştırma tuzağı"; beden algısı bozuklukları, sosyal kaygı, depresif belirtiler ve kimlik karmaşasına yol açabiliyor. Uzun vadede özgüven kaybı, ilişkilerde kırılganlık ve sağlıklı kimlik gelişiminin engellenmesi gibi sonuçlar gözlemleniyor.
Aileler ve eğitimciler için uyarılar
Tansel, ebeveynlerin ve eğitimcilerin risk algısının genellikle sadece zararlı içeriklerle sınırlı kaldığını söylüyor. Ona göre asıl risk, görünürde zararsız görünen dijital etkileşimlerin zaman içinde birikip psikolojik yapıyı aşındırması: "Birçok aile, gençlerin dijital dünyayla kurduğu ilişkinin tehlikesinin yalnızca zararlı içerikler ile sınırlı olduğunu düşünüyor. Oysa, asıl risk, görünürde zararsız görünen ancak gençlerin psikolojik ve sosyal yapısını derinden etkileyen dijital etkileşimler olarak karşımıza çıkıyor."
Bilimsel yol haritası ve çözüm önerileri
İstanbul Gelişim Üniversitesi ve çalışmanın yazarı, gençlerin sağlıklı dijital kimlikler oluşturabilmesi için ailelere, öğretmenlere ve karar vericilere yönelik somut öneriler sunuyor. Öne çıkan yaklaşımlar arasında sosyal medya detoksları, beden algısını güçlendirme çalışmaları, anlam odaklı yaşam becerileri eğitimi ve siber zorbalıkla mücadele teknikleri bulunuyor. Tansel, eğitim süreçlerinin yeniden yapılandırılması ve ebeveynlerin dijital okuryazarlığının güçlendirilmesinin önemini vurguluyor.
Sonuç: Görünmeyeni fark etmek
Çalışmanın temel mesajı net: dijital dünyanın tehlikesi genellikle görünür değil; riskler yavaşça ve fark edilmeden birikiyor. Dr. Öğr. Üyesi Bülent Tansel kitapta, "Dijital dünyanın tehlikesi, görünür bir tehdit oluşturmaması. Tehdit, yavaş yavaş ve fark edilmeden gelir" diyerek toplumun tüm katmanlarında bilinç oluşturmanın gerekliliğine dikkat çekiyor. Bugünün gençlerinin dijital deneyimleri, yarının yetişkinlerini ve toplumsal yapıyı şekillendirecek; bu nedenle doğru adımlar atılarak dijital dünyanın sağlıklı bir şekilde kullanılmasının mümkün olduğu vurgulanıyor.
DİJİTAL ÇAĞIN HIZLA İLERLEYEN ETKİLERİNİN, YALNIZCA TEKNOLOJİYLE DEĞİL, AYNI ZAMANDA BİREYLERİN PSİKOLOJİK VE SOSYAL YAPILARIYLA DA DOĞRUDAN BAĞLANTILI OLDUĞUNU BELİRTEN DR. ÖĞR. ÜYESİ BÜLENT TANSEL, DİJİTALLEŞMENİN GENÇLERİN PSİKOLOJİK GELİŞİMİ ÜZERİNDEKİ DERİN VE UZUN VADELİ ETKİLERİNİ ANLATTI.
