Çanakkale Tarihi Alan Başkanlığı’nın yetki ve sorumlulukları artırıldı
Kanun değişikliği ve amaç
6546 sayılı Kanun yürürlüğe girerek Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alanının yönetim ve koruma kapsamını genişletti. Yeni düzenlemeyle alanın tarihi, kültürel, manevi ve doğal değerlerinin korunması ile tek elden, bütüncül bir yönetim hedefleniyor. Söz konusu kanunla ilgili tasarı Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülüp yayımlanarak Resmi Gazete’de yürürlüğe girdi ve Başkanlık çalışmalara başladı.
Neden genişleme gerekliydi?
Tespitlere göre çok sayıda tabya, kale, savunma yapısı, şehitlik ve lojistik unsur, özellikle Çanakkale Boğazının Anadolu yakasında mevcut Tarihi Alan sınırlarının dışında kalarak bakım ve denetim eksikliği nedeniyle yok olma riski taşıyordu. Bu alanların yalnızca Çanakkale Savaşları ile doğrudan ilişkili nitelikli olanları 'Tarihi Alan Bağlantı Noktası' statüsünde değerlendirilecek ve Tarihi Alan hükümleri kapsamında koruma ve denetime alınacak.
Hangi bölgeler öncelikli olacak?
Başkanlık, özellikle Anadolu yakasındaki savaşla ilişkilendirilen noktaları tespit ediyor. Öncelikli hedefler arasında Kumkale, Dardanos Tabyası, Çanakkale merkezindeki Çanakkale Şehitliği ile benzeri yerler bulunuyor. Ayrıca Akbaş Şehitliği bölgesinin Tarihi Alan sınırlarına dahil edilmesi planlandı; daha önce koordinatlarla sınırlı olan alanlar nedeniyle buralara hizmet götürülemiyordu.
Koruma, taşınır kültür varlıkları ve deniz altı önlemleri
Çanakkale Savaşlarıyla ilgili objeler artık koruma statüsüne girerek taşınır kültür varlığı kabul edilecek. Bu kapsamda eserlerin nakli, kazı, çıkarma, satma veya devretme gibi işlemler suç sayılacak. Başkanlık, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile bir yönetmelik hazırlayacak; koleksiyoner belgeli kişiler düzenlemelere göre işlem yapabilecek, belge ve yetkisi olmayanların bu tür objelere sahip olması engellenecek.
Deniz altındaki kültürel varlıkların korunması için de kurallar getirilecek. Kıyı ve su altındaki hassas bölgelerde çapa atma, ağ atma ve benzeri faaliyetler belirlenen kurallara tabi olacak. Başkanlık, bu alanlarda yapılacak işlemler için izin ve denetim yetkisi kullanacak; vatandaşların özel mülkiyetine müdahale söz konusu olmayacak, yalnızca bilinen ve malum yerler korunacak.
Uzman yetkileri ve saha uygulamaları
Yeni düzenleme ile Tarihi Alan Başkanlığı bünyesindeki uzmanlar, müze refakati gerekmeksizin görev yapabilecek. Daha önce devlet müzesi statüsü eksikliği nedeniyle Başkanlığın yetkileri sınırlıydı; şimdi Başkanlık; kazı, koruma ve kural belirleme gibi konularda kendi yetkilileri aracılığıyla işlem yapabilecek.
Uygulama süreci
Başkanlık, kanunun yayımlanmasının hemen ardından ilgili kurumlarla hem teorik hem de saha çalışmaları yürütüyor. Amaç, savaşın geçtiği noktaları tek tek tespit edip, bunları birer Tarihi Alan Bağlantı Noktası olarak ilan ederek bakım, koruma ve denetime almak. Bu kapsamlı çalışma, hem Gelibolu Yarımadası içindeki hem de Anadolu yakasındaki savaş alanlarının bütüncül korunmasını hedefliyor.
ÇANAKKALE SAVAŞLARI GELİBOLU TARİHİ ALANI'NIN; TARİHİ, KÜLTÜREL, MANEVİ VE DOĞAL DEĞERLERİNİN KORUNMASI VE TEK ELDEN, BÜTÜNCÜL BİR YÖNETİM MODELİYLE İDARE EDİLMESİ AMACIYLA 6546 SAYILI KANUN, YÜRÜRLÜĞE GİRDİ.
