Ali Çandır, Eylül ayı Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi sonuçlarını değerlendirdi
TÜİK verilerine göre aylık ve yıllık artışlar dikkat çekiyor
Antalya Ticaret Borsası (ATB) ve Antalya Tarım Konseyi (ATAK) Yönetim Kurulu Başkanı Ali Çandır, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Eylül ayı Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi (Tarım-GFE) verilerini değerlendirdi.
Tarım-GFE Eylül ayında aylık %2,16 artış gösterdi. Çandır, bu rakamın endeksin ölçülmeye başlandığı 2015 yılından itibaren Eylül ayları ortalaması olan (1,80) değerin %20 üzerinde olduğunu belirtti ve son 5 aydır süregelen aylık artış trendinin Eylül ayında da devam ettiğini vurguladı.
Ayrıca Tarım-GFE yıllık değişimi Eylül ayında %34,60 olarak açıklandı. Çandır, bu yıllık rakamın son 10 yılın Eylül ayları ortalaması (34,21) civarında bir artışa işaret ettiğini söyledi. Son 7 ay içinde Ağustos hariç sürekli yükseliş gözlendiği, 10 yıllık Eylül ortalamalarına göre aylıkta ortalamanın %20 üzerinde, yıllıkta ise ortalama kadar artış kaydedildiği belirtildi.
Alt kalemlerdeki aylık ve yıllık değişimler
Tarımda kullanılan mal ve hizmetlerde Eylül ayında aylık %2,29 ve yıllık %36,01 artış kaydedildi. Çandır, alt kalemlerdeki aylık artışları şöyle sıraladı: tohum %6,76, enerji %2,24, gübre %1,32, ilaç %0,93, veteriner hizmetleri %0,89, yem %2,27 ve diğer kalemler %1,64.
Yıllık değişimler ise şu şekilde açıklandı: tohum %33,33, enerji %24,06, gübre %51,78, ilaç %17,40, veteriner hizmetleri %56,97, yem %38,34 ve diğer kalemler %39,15. Çandır, Eylül ayları itibarıyla bu rakamların aylıkta ve yıllıkta 2022 sonrasının en yüksek değerleri olduğunu belirtti.
Tarımal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetlerin fiyatlarında Eylül ayında aylık %1,35 ve yıllık %26,60 artış görüldü.
Üretici ve tüketici enflasyonundaki eğilimler
TÜİK verilerine göre Eylül ayı Tarım-ÜFE aylık %5,80 artış gösterdi. Çandır, bu rakamın 10 yıllık Eylül ortalaması (1,74) üzerinde olduğunu, yıllıkta ise %46,83 ile 10 yıllık ortalamanın (25,50) oldukça üzerinde gerçekleştiğini ifade etti. Son bir yıllık eğilim genel olarak üretici aleyhine olduğunu, ancak Mayıs, Haziran ve Eylül aylarında üretici lehine gerçekleşmeler görüldüğünü söyledi.
Yurtiçi ve yurtdışı üretici enflasyonlarının tarım sektörünü etkilediğini vurgulayan Çandır, YD-ÜFE'nin Eylül'de aylık %2,01 ve yıllık %27,71, Yİ-ÜFE'nin aylık %2,52 ve yıllık %26,59 arttığını aktardı. Üretici düzeyindeki gıda kalemi ise aylık %6,77 ve yıllık %35 artmıştı; bu durum, tarıma dayalı imalat sanayiindeki enflasyonun tarımdan daha yüksek seyrettiğini gösterdi.
Tüketici tarafında Eylül ayında TÜFE aylık %3,23 ve yıllık %33,29 artış kaydetti. Çandır, son 20 yıllık Eylül ayı ortalamalarının aylıkta %1,59 ve yıllıkta %19,17 olduğunu hatırlatarak manşet enflasyonun hâlâ yüksek seyrettiğini belirtti.
Tüketici tarafındaki gıda enflasyonu Eylül'de aylık %4,62 ve yıllık %36,06 artarken; işlenmemiş gıda enflasyonu aylık %5,53 ve yıllık %37,53, yaş meyve sebze enflasyonu aylık %4,33 ve yıllık %53,49 artış gösterdi. Çandır, bu tüketici verilerinin üreticilerin maruz kaldığı yıllık enflasyonun üzerinde seyrettiğini, ancak aradaki makasın daralmaya başladığını ifade etti.
Çandır son olarak şunları belirtti: tarımsal girdi maliyet artışı yıllık %34,09 iken tarım üretici fiyat artışı %46,83 ve tüketici fiyat artışı %33,29 düzeyinde gerçekleşmiştir. Eylül ayında tarımsal üreticilerin hem aylık hem yıllık bazda lehte rakamlarla karşılaştıkları değerlendirildi.
ANTALYA TİCARET BORSASI BAŞKANI ALİ ÇANDIR
