Adet dönemi şikayetlerinde beslenmenin önemi
Şişkinlik, karın ağrısı ve iştah artışı gibi yakınmalar birçok kadının adet döneminde yaşam kalitesini düşürebiliyor. Medicana Sağlık Grubu ve Medicana International İzmir Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü’nden Op. Dr. M. Zeynep Kuşku, beslenmenin bu dönemde hormon dengesi ve ağrı algısı üzerinde etkisi olabileceğini belirtiyor.
Beslenmenin mekanizması
Op. Dr. M. Zeynep Kuşku’ya göre adet sancısının temelinde çoğu kişide prostaglandin artışıyla ortaya çıkan rahim kasılmaları bulunuyor. Beslenme ise inflamasyon seviyesi, kan şekeri dalgalanmaları, su-tuz dengesi ve bazı mikrobesin durumları aracılığıyla şişkinlik, ödem, yorgunluk ve ağrı hissini etkileyebiliyor. Araştırmalar farklı diyet örüntülerinin dismenore şiddetiyle ilişkili olabileceğini gösteriyor.
Hangi gıdalardan kaçınılmalı?
Aşırı tuzlu ve işlenmiş gıdalar ödem ve şişkinliği artırabilir. Yüksek şeker ve rafine karbonhidratlar kan şekeri dalgalanmaları ile iştah artışı, yorgunluk ve ağrıya yol açabilir. Paketli işlenmiş gıdalar, şeker ve karbonhidrat içeriği yüksek ürünlerin mümkün olduğunca sınırlandırılması öneriliyor. Ayrıca yağdan zengin, ağır kızartmalar sindirim yükü ve inflamatuar yanıtı artırarak yakınmaları kötüleştirebilir. Alkol ise PMS yakınmalarını artırabileceği için sınırlanmalı. Gaz yapan gıdalar kişide şişkinlik yaratıyorsa tüketimine dikkat edilmelidir.
Destekleyici besinler ve bitkisel seçenekler
Bazı besin grupları ağrı şiddetini azaltmada yardımcı olabiliyor. Omega-3 açısından zengin besinler —örneğin haftada 2 kez tüketilen yağlı balık, ceviz veya chia tohumu— iltihap yolaklarını baskılayarak hafif-orta düzeyde rahatlama sağlayabilir. Magnezyum içeren ıspanak, avokado ve kakao gibi besinler kas gevşetici etkileriyle fayda verebilir; yine de magnezyumun öncelikli kaynağı besinler olmalı ve takviye kişiye özel değerlendirilmelidir. Kalsiyum, özellikle PMS semptomlarında şişkinlik ve duygu durumu değişikliklerinde yardımcı olabilir. Potasyum sıvı dengesini düzenleyerek ödemi azaltmaya katkı sağlar.
Zencefil adet sancıları konusunda en çok araştırılmış bitkisel desteklerden biri olarak öne çıkıyor ve klinik çalışmalarda ağrıyı azaltabildiği gösterilmiş durumda. Rezene ve papatya çayı bazı kadınlarda rahatlama sağlayabilir; fakat bitkisel ürünlerin bilinçsiz ve sürekli kullanımının riskleri olabileceği unutulmamalıdır. D vitamini eksikliği olan kadınlarda eksikliğin giderilmesiyle adet ağrılarında azalma görülebileceği, B6 vitamininin PMS semptomlarında etkili olabileceği, B12 için ise doğrudan güçlü ağrı azaltıcı kanıtın bulunmadığı ancak eksiklik varsa yerine koyulması gerektiği vurgulanıyor. Yeterli su tüketimi de hem ağrı hem de şişkinlik üzerinde destekleyici rol oynar.
Ne zaman doktora başvurmalı?
Beslenme düzenine rağmen şiddetli sancı geçmiyorsa altta yatan nedenlerin araştırılması gerekiyor. Op. Dr. M. Zeynep Kuşku, ilk kez çok şiddetli ağrı olması, yıllar içinde ağrının giderek artması veya ağrı kesicilere rağmen rahatlama olmaması gibi durumların uyarı işareti olduğunu belirtiyor. Ayrıca aşırı veya pıhtılı kanama, ara kanama, ateş, kötü kokulu akıntı, cinsel ilişkide ağrı, idrar ya da dışkılama sırasında ağrı, bayılma hissi veya günlük yaşamı ciddi şekilde etkileyen sancılar değerlendirmeye alınmalı.
Adet ağrısı sadece adet günleriyle sınırlı değilse, adet dışı pelvik ağrı, derin cinsel ilişki ağrısı, çocuk sahibi olamama öyküsü ya da belirgin artmış kanama varsa endometriozis, miyom veya adenomyozis gibi hastalıklardan şüphelenilerek muayene ve ultrason gibi temel değerlendirmeler yapılmalı; gerekirse ileri tetkikler planlanmalıdır.
Yanlış inanışlara dair uyarılar
Toplumda yaygın bazı kanılar bilimsel genelleme niteliği taşımıyor. Soğuk içeceklerin herkeste mutlaka sancıyı artırdığı veya şeker tüketilmezse ağrının dayanılmaz olacağı gibi ifadeler doğru değil. Bitki çaylarının tamamen zararsız ve sınırsız tüketilebileceği düşüncesi de yanlıştır. Adet sancısının normal olduğu ve katlanılması gerektiği anlayışı yanlış kabul edilmeli; şiddetli ve yaşam kalitesini bozan ağrılar ciddiye alınmalı ve uygun şekilde değerlendirilmelidir.
MEDİCANA SAĞLIK GRUBU KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM BÖLÜMÜ’NDEN OP. DR. M. ZEYNEP KUŞKU
