Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) ne getiriyor?
Sosyal Güvenlik Uzmanı Yavuz Kurt, emeklilikte yaşanan gelir kaybını telafi etmek ve yurt içi tasarrufları artırmak amacıyla Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES)'nin 2026 yılının 2. çeyreğinde yürürlüğe girmesinin planlandığını açıkladı. Kurt, Türkiye'de tasarrufların gelişmekte olan ülkelerin altında seyrettiğini ve sürdürülebilir kalkınma için üretken yatırımlar ile rekabetçi sanayilerin desteklenmesi gerektiğini belirtti.
Sistemin amacı ve kapsamı
Kurt, Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı ve Orta Vadeli Program'da öngörüldüğü üzere Otomatik Katılım Sistemi (OKS)'nin işveren katkısıyla ikinci basamak emeklilik sistemi haline dönüşeceğini, bu tamamlayıcı sistemin öncelikli hedefinin emeklilikte beklenen gelir kaybını hafifletmek ve çalışma hayatındaki yaşam standartlarını koruyacak ek emeklilik geliri yaratmak olduğunu söyledi. Ayrıca uygulamanın yurtiçi tasarrufları artırma ve emeklilik sistemlerinde kalış süresini uzatma hedefleri bulunduğu vurgulandı.
Gelir ve tasarruf ilişkisi
Kurt, gelir seviyesi yükseldikçe tasarruf eğilimi ve imkânının arttığını, düşük gelirli grupların zorunlu ihtiyaçları nedeniyle tasarruf edemediğini ifade etti. 2024 gelir dağılımı verilerine göre en yüksek gelire sahip yüzde 20'lik kesim GSYH'nin yüzde 496'sını alıyor. Bu durumun Türkiye'de tasarruf düzeylerinin görece düşük kalmasına neden olduğu belirtildi.
Kimler TES'e dahil olacak?
Kapsamın yasayla belirleneceğini söyleyen Kurt, genel olarak aktif çalışan kamu ve özel sektör işçileri ile banka, oda ve borsaların çalışanlarının sisteme dahil edilmesinin öngörüldüğünü; Bağ-Kur'lular ve herhangi bir işte çalışmayanların başlangıçta kapsam dışında kalabileceğini aktardı. Kesin kapsamın kanunla netleşeceği vurgulandı.
Emekliler ve çalışmaya devam edenler
Kurt, SSK, Bağ-Kur veya Emekli Sandığı statülerinden emekli aylığı almakta olanların ve Bağ-Kur kapsamı dışındaki bir işte sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlardan da TES kesintisi yapılacağını belirtti. Emekli iken kamuda çalışmaya başlayıp aylığı kesilenlerin de sisteme tabi olacağı; bu kişilerin TES'te en az 10 yıl kaldıklarında ve kadın için 58, erkek için 60 yaş şartını sağladıklarında ikinci bir aylık alabilecekleri ifade edildi.
Primler, devlet katkısı ve kesinti oranları
TES kapsamında üç kesimin katkı payı olacağı, OKS'den farklı olarak işveren katkısının da bulunacağı kaydedildi. Kesintiler brüt ücret üzerinden yapılacak. Beklentiye göre işçi payı yaklaşık yüzde 3, işveren payı başlangıçta 1 ila 2 puan arasında olabileceği belirtildi. Devlet katkısının OKS'deki gibi yüzde 30 düzeyinde olması bekleniyor. Bireysel Emeklilik Sistemi'nde (BES) yıllık devlet katkısı üst sınırı 93.619,80 TL olup, TES'te benzer bir üst sınırın olup olmayacağı yasal düzenlemeyle belli olacak.
OKS ve BES arasındaki ilişki
Mevcut BES'in korunacağı, OKS'de biriken katkı payları ve sağlanan devlet desteğinin saklı kalacağı, OKS'de olanların TES'e aktarılacağı ve gönüllü BES uygulamasının sürdürüleceği bildirildi. OKS 2017'den beri uygulanıyor; OKS gönüllü iken TES'in zorunlu olması planlanıyor.
Sistemde kalış süresi ve cayma hakkı
TES'ten ayrılabilmek için en az 10 yıl sistemde kalınması ve kadınların 58, erkeklerin 60 yaşını doldurması şartı öngörülüyor. TES'te emekli olana kadar kalınması esas olmakla birlikte biriken fonlardan bir defaya mahsus olmak üzere evlilik, ilk konut alımı, uzun süreli işsizlik, gelir kaybı veya ağır hastalık gibi hallerde çekim yapılabileceği; bu çekim tutarının mevcut birikimin yüzde 10-20 aralığında olabileceğinin tahmin edildiği aktarıldı. Devlet katkısının bu durumlarda nasıl değerlendirileceği ise mevzuatla belirlenecek.
İkinci emekli aylığı ve tahmini tutarlar
TES'te en az 10 yıl kalan ve yaş şartını sağlayan katılımcıların SGK'den ayrı olarak ikinci bir emekli aylığı alabileceği, aylık tercih edilmesi durumunda katkı payı tutarına göre güncel rakamlarla yaklaşık aylık 3.000–5.000 TL aralığında ilave gelir elde edilebileceğinin öngörüldüğü belirtildi. Birikimlerin toplu ödeme ile alınması da mümkün olabilecek.
Birikimlerin değerlendirilmesi ve denetim
Katılımcı birikimleri yatırım, emeklilik, altın, hisse senedi, gayrimenkul gibi fonlarda değerlendirilecek ve katılımcılar fon türleri arasında seçim yapabilecek. Fonların Hazine ve Maliye Bakanlığı koordinasyonunda; SEDDK, SPK, EGM gözetim ve denetiminde yönetileceği, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, SEDDK ile Sosyal Güvenlik Kurumu'nun sorumlu kurumlar arasında yer alacağı bildirildi.
İşveren maliyeti ve bütçe etkileri
TBMM'ne sunulan torba yasa taslağında imalat sanayi hariç Hazine teşvikinin 2 puana indirilmesi ve sigorta primlerinin 1 puan artırılmasına yönelik düzenlemeler bulunduğu; TES'te katkı payı zorunlu olacağından işverenlerin personel maliyetlerinde artış olacağı ve 2026 bütçe çalışmalarının bu öngörüyle yapılmasının faydalı olacağı vurgulandı.
BES'te olası devlet katkısı değişikliği
Mevcut uygulamada BES'e ödenen katkı paylarının yüzde 30'u devlet katkısı olarak ekleniyor. Yasa teklifi ile Cumhurbaşkanına bu tutarı yüzde 50'ye kadar artırma ya da sıfıra kadar indirme yetkisi verildiği, böylelikle BES'teki devlet katkısının yüzde 45'e kadar çıkarılabileceği ya da sıfıra kadar indirilebileceği ifade edildi.
Not: Haber metnindeki tarih, oran ve tutar bilgileri ilgili açıklamalardan alınmıştır; kesin uygulama ve ayrıntılar yasal düzenlemeyle netleşecektir.
SOSYAL GÜVENLİK UZMANI YAVUZ KURT
