Vatandaşlık maaşı nedir, nasıl kurgulanıyor?
Sosyal politika uzmanı Doç. Dr. Abdulkadir Yüksel, kamuoyunda yeniden gündeme gelen vatandaşlık maaşı teklifinin içeriğini ve amaçlarını değerlendirdi. Proje, dar gelirli hanelerin gelir güvencesini güçlendirmeyi ve sosyal yardım sistemini sadeleştirmeyi hedefliyor.
Literatürdeki yeri ve tanımı
Yüksel, uygulamanın sosyal politika literatüründeki karşılığının evrensel temel gelir veya vatandaşlık geliri olduğunu belirtti. Buna göre devlet, hiçbir koşul aramadan vatandaşlara bireysel düzenli ödeme yapar. Uzman, uygulamanın bazı ülkelerde denendiğini ancak tam anlamıyla ulusal düzeyde uygulayan bir ülke bulunmadığını vurguladı.
Uygulamanın taslağı ve örnekleme
AK Parti’nin seçim beyannamesinde yer alan vatandaşlık maaşı kavramı, Orta Vadeli Program (2026) ve Türkiye Yüzyılı için Doğru Adımlar 2023 Seçim Beyannamesi içinde yer alıyor. Yüksel, uygulamayı özetlerken şu ifadeyi kullandı: 'Bir hane için belirli bir gelir garantisi verilmesi olarak düşünebiliriz'. Örneğin metinde gösterilen 20 bin TL sınırı, hane geliri bu tutarın altında ise aradaki farkın devlet tarafından ödenmesi mantığını açıklamak için verilmiş örnektir; bu eşik henüz kesinleşmemiştir.
Uzmanın önerileri ve hedefleri
Yüksel, aile bazlı vatandaşlık maaşı miktarının asgari ücrete endekslenmesi ve her yıl asgari ücretle güncellenmesi önerisinde bulundu. Beklenen kazanımlar arasında gelir dağılımındaki eşitsizliklerin daraltılması, yoksullukla mücadele ve sosyal yardım sisteminin sadeleştirilmesi sayılıyor.
İşgücü piyasası ve eleştiriler
Bazı uzmanlar, özellikle liberal ekonomistler, uygulamanın işsizlik ve kayıt dışılığı artıracağı endişesini dile getiriyor. Yüksel, bunun önüne geçmek için vatandaşlık maaşının işgücüne katılımı etkilemeyecek düzeyde belirleneceğini söyledi.
Pilot uygulama ve sorumlular
Vatandaşlık maaşı üzerinde Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı çalışmalar yürütüyor. Alınan duyumlara göre pilot uygulamalar planlanıyor; öncelikle deprem bölgesi ve yoksulluğun daha derin olduğu büyük şehirlerde denemeler yapılması öngörülüyor. Konuyla ilgili daha ayrıntılı bir açıklama yapıldığında uygulamanın ayrıntıları netleşecek.
SOSYAL POLİTİKA UZMANI DOÇ. DR. ABDULKADİR YÜKSEL
