TZOB’un 2025 Üretici ve Market Fiyatları Değerlendirmesi
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, 2025 yılına ilişkin üretici ve market fiyatlarına dair aylık çalışmanın sonuçlarını paylaştı. Bayraktar, çalışma kapsamında üretici ile market arasındaki fiyat farkları, aylık ve yıllık değişimler ile girdi maliyetlerindeki eğilimlerin değerlendirildiğini aktardı.
Çalışmanın kapsamı ve yöntem
TZOB’un yaklaşık 20 yıldır sürdürdüğü aylık fiyat izleme çalışması; Türkiye genelindeki beş bölgeden Ziraat Odaları aracılığıyla farklı satış kanallarından alınan fiyatların ortalaması esas alınarak yapılmaktadır. Bayraktar, rekolte, paketleme, depolama, işçilik, nakliye, ihracat akışı, aracı karları ve fire gibi faktörlerin fiyat oluşumunu etkilediğini vurguladı.
2025 yıllık genel görünüm
Bayraktar’ın değerlendirmesine göre; 2025 yılında markette takip edilen 41 ürünün 28’inde fiyat artışı, 13’ünde fiyat azalışı görüldü. Hem markette hem üreticide en fazla değer kazanan ürün limon oldu. Markette en fazla düşüş ise beyaz lahanada gözlendi; üreticide ise en büyük düşüş sivri biberde kaydedildi.
Market bazında 2025’te en yüksek yıllık artış yüzde 133,4 ile limonda gerçekleşti. Bunu yüzde 110,4 ile elma, yüzde 106,6 ile fındık ve yüzde 100,8 ile Antep fıstığı izledi. Markette en fazla yıllık düşüş yüzde 40,6 ile beyaz lahana oldu; arkasından yüzde 39,8 ile marul, yüzde 39,5 ile karnabahar ve yüzde 29,1 ile kuru soğan geldi.
Üreticide takip edilen 33 ürünün 16’sında fiyat artışı, 15’inde düşüş oldu; 2 üründe değişim yaşanmadı. Üreticide yıllık en yüksek artış yüzde 343,4 ile limonda görüldü. Onu yüzde 160,4 ile Antep fıstığı, yüzde 159,3 ile kuru kayısı ve yüzde 125,4 ile fındık takip etti. Üreticide en büyük yıllık düşüş yüzde 58,8 ile sivri biberde kaydedildi; ardından yüzde 56,3 ile karnabahar, yüzde 54,8 ile marul ve yüzde 51,2 ile kuru soğan yer aldı.
Aralık ayı özelinde üretici-market farkları
Aralık ayında üretici ile market arasındaki en yüksek fiyat farkı yüzde 324,1 ile havuçta görüldü. Havuçtaki farkı yüzde 245,6 ile mandalina, yüzde 238,5 ile kabak ve yüzde 238 ile yeşil soğan takip etti. Buna göre; üreticide 8 lira olan havuç markette 33 lira 93 kuruş olarak, 10 lira 50 kuruş olan mandalina 36 lira 29 kuruş, 19 lira 25 kuruş olan kabak 65 lira 17 kuruş, 12 lira 75 kuruş olan yeşil soğan 43 lira 10 kuruş seviyesine çıktı.
Aralık ayında fiyatı en çok artan ürünler; markette kabak, üreticide mandalina olurken; fiyatı en çok düşenler markette ayçiçek yağı, üreticide beyaz lahana olarak kaydedildi.
Aralık ayı market ve üretici fiyat değişimleri
Market tarafında Aralık ayında 41 ürünün 30’unda fiyat artışı, 11’inde azalış görüldü. Aylık olarak markette en yüksek artış yüzde 97,5 ile kabakta yaşandı; kabaktaki artışı yüzde 77,3 ile domates, yüzde 75 ile salatalık ve yüzde 53,3 ile patlıcan izledi. Markette en fazla azalış yüzde 16,1 ile ayçiçek yağında gerçekleşti; bunu yüzde 12,2 ile toz şeker, yüzde 11,2 ile portakal ve yüzde 5,1 ile ıspanak izledi.
Üreticide Aralık’ta 33 üründen 11’inde fiyat artışı, 15’inde düşüş oldu; 7 üründe değişim gözlenmedi. Üreticide en fazla aylık düşüş yüzde 38,1 ile beyaz lahanada görülürken; bunu yüzde 28,5 ile marul, yüzde 27,3 ile havuç ve yüzde 18,9 ile pırasa takip etti. Üreticide aylık en yüksek artış yüzde 69,4 ile mandalinada kaydedildi; mandalinayı yüzde 56,6 ile salatalık, yüzde 50,6 ile patlıcan ve yüzde 44,5 ile kabak izledi.
Bayraktar, seralarda güzlük sezonunun sona erdiğini, baharlık sezon için dikimlerin yapıldığını ve hasatlar olgunlaşana dek arzda azalma yaşandığını belirterek bunun salatalık, patlıcan, kabak ve domateste üretici fiyatlarını yukarı çektiğini; kuru soğan, patates, portakal ve havuçta talep yetersizliğinin fiyatları düşürdüğünü; lahana ve marulda arz artışının fiyatları baskıladığını anlattı.
Girdi maliyetlerindeki gelişmeler
Girdi piyasalarına ilişkin verilerde; Aralık ayında Kasım ayına göre amonyum sülfat gübresi yüzde 4,4, amonyum nitrat yüzde 2,9, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 1,8 oranında artarken, ÜRE gübresi yüzde 0,4 ve DAP gübresi yüzde 0,1 oranında azaldı.
Yıllık bazda son bir yılda; ÜRE gübresi yüzde 50,9, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 46,3, DAP gübresi yüzde 41,1, amonyum nitrat yüzde 33,3 ve amonyum sülfat gübresi yüzde 32,9 oranında arttı.
Hayvancılık yemlerinde Aralık ayında Kasım’a göre süt yemi yüzde 2,6, besi yemi yüzde 2,2 artış görüldü; yıllık artışlar sırasıyla süt yeminde yüzde 29 ve besi yeminde yüzde 30,6 olarak kaydedildi. Tarım ilaçları aylık yüzde 19,4, yıllık yüzde 27,1 oranında arttı. Elektrik fiyatları yıllık yüzde 12,8 yükselirken, mazot fiyatları aylık yüzde 6,6 azalış göstermesine rağmen yıllık bazda yüzde 21,9 artış kaydetti.
Bayraktar, üretici-market fiyat makasının varlığının inkâr edilemeyeceğini belirterek; makasın genişlediği durumlarda spekülatif hareketlerin tespit edilip ilgili kurumların müdahale etmesi gerektiğini vurguladı.
TÜRKİYE ZİRAAT ODALARI BİRLİĞİ (TZOB) GENEL BAŞKANI ŞEMSİ BAYRAKTAR
