Tomarza'da Orta Asya'dan Anadolu'ya Uzanan Mezar Taşları
Araştırmanın kapsamı ve belgeleme
Kayseri'nin Tomarza ilçesinde yürütülen saha çalışmaları, Türk dönemi mezar taşlarının Orta Asya'dan Anadolu'ya taşınan bin yıllık kültürel sürekliliği belgeledi. Erciyes Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Anabilim Dalı danışmanlığında Dr. Öğr. Üyesi Eyüp Polat gözetiminde gerçekleştirilen araştırmayı Abdulbaki Önder yürüttü. Çalışmada, 17-20. yüzyıllara tarihlenen yüzlerce mezar taşı, Tomarza'daki 36 mahalle mezarlığında yerinde incelenip kayıt altına alındı.
Semboller, kitabeler ve kültürel bağlantılar
Tomarza, 24 Oğuz boyundan biri olan Avşar boyunun yoğun yerleşimine sahiptir. Mezar taşları üzerindeki kitabeler, motifler ve semboller; fincan, ibrik, çarkıfelek, hayat ağacı gibi figürler aracılığıyla Orta Asya Türk inanç ve estetik anlayışının Anadolu'daki devamlılığını gösteriyor. Önder, bu taşların sadece tarihsel değer taşımadığını; aynı zamanda sosyolojik ve sanat tarihi açısından önemli bilgiler verdiğini vurguladı.
Türk mezar kültürünün kökenleri
Çalışmada, Türk mezar kültürünün kökenlerinin Orta Asya bozkırlarında şekillenen kurgan geleneğine dayandığı; Altaylar'daki Pazarık Kurganlarından ele geçirilen Pazarık Halısı gibi buluntuların bu erken dönemin sanatsal ve inançsal dünyasını yansıttığı belirtildi. Geometrik düzenler, kuş ve hayvan figürleri, kaftan işlemeleri, kılıç ve hançer motifleri gibi öğeler, göçlerle birlikte Anadolu'ya taşınan kadim Türk kültürel izlerinin örnekleri olarak değerlendirildi.
Yerel bulgular ve tespitler
Önder, araştırma sırasında ilçedeki 54 mahalle mezarlığını gezdiklerini ve 36 mahallede Türk kültürünü yansıtan mezar taşlarına rastladıklarını aktardı. Önder şu ifadeyi kullandı: "Tomarza’da 54 mahalle var. Araştırma için 54 mahalleyi gezdik, 36 mahallede Türk kültürünü yansıtan mezar taşlarını tespit ettik. Bu mahallelerde bulduğumuz figürler; geometrik, bitkisel süslemeler var. Bu figürleri Orta Asya’dan Anadolu’ya uzanmış nitelikli figürler olarak değerlendiriyoruz."
Bilimsel ve kültürel önem
Önder, mezar taşlarındaki motiflerin yalnızca estetik süsleme olmadığını, aynı zamanda kimlik ve inanç sembolleri olduğunu belirterek, farklı dinlerin benimsenmesine karşın Türklerin kadim mezar kültürlerini koruyarak yaşattıklarını vurguladı. Ayrıca çalışmanın, Anadolu'daki mezar taşları ile Orta Asya örnekleri arasındaki bağlantıyı ortaya koyarak kültürel sürekliliğe ışık tuttuğu ifade edildi.
Sonuç olarak, Tomarza'da belgelenen mezar taşları, Orta Asya'dan Anadolu'ya uzanan Türk kültürünün sembolik ve estetik izlerini yerinde gösteren önemli bir kaynak olarak değerlendirildi.
KAYSERİ’NİN TOMARZA İLÇESİNDEKİ TÜRK DÖNEMİ MEZAR TAŞLARININ, TÜRK KÜLTÜRÜNÜN ORTA ASYA’DAN ANADOLU’YA UZANAN BİN YILLIK MİRASINI TAŞIDIĞINI ORTAYA KOYDU.
