Sokak lezzetleri ve besin zehirlenmesi: Bilinmesi gerekenler
Sokakta satılan yiyecekler hızlı ve ekonomik olmaları nedeniyle sık tercih ediliyor; ancak doğru ortamda hazırlanıp saklanmadıklarında ciddi besin zehirlenmelerine neden olabiliyor. Nev Sağlık Grubu Gastroenteroloji Uzmanı Dr. Mustafa Özel yaz aylarında artan sıcaklıklarla bu riskin yükseldiğini ve tüketicilerin daha dikkatli olması gerektiğini vurguladı.
En sık karşılaşılan etkenler
Dr. Özel’e göre gıda kaynaklı zehirlenmeler genellikle mikrobiyal kontaminasyon veya toksinlerle ilişkilidir. Sıklıkla rol oynayan etkenler şunlardır: Salmonella, Staphylococcus aureus toksinleri, E. coli, Clostridium perfringens, Norovirüs ve özellikle deniz ürünlerinde görülebilen Vibrio türleri.
Kimler daha savunmasız?
Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler daha ağır seyirli hastalık riski taşır. Dr. Özel, riskli grupları şu şekilde sıraladı: 5 yaş altı çocuklar, 65 yaş üzeri bireyler, hamileler, kronik hastalığı olanlar ve bağışıklığı baskılayan ilaç kullananlar.
Bulaşma yolları ve tezgâh kaynaklı riskler
Gıda kaynaklı enfeksiyonlar bulaşıcıdır; kusma ve dışkı yoluyla mikroorganizmalar çevreye yayılabilir ve kapalı alanlarda hızla bulaşma görülebilir. Sokak satışlarındaki başlıca risk faktörleri arasında uygun olmayan saklama şartları, hijyen eksikliği, denetim eksikliği ve su kaynaklı riskler yer alır. Dr. Özel, özellikle et, tavuk ve deniz ürünlerinin tezgâhlarda uzun süre açıkta beklemesinin tehlikeli olduğunu; 5-60°C arası sıcaklık aralığının bakterilerin hızla çoğaldığı "tehlikeli sıcaklık bölgesi" olduğunu belirtti.
Öne çıkan tehlikeli uygulamalar
Satıcıların el hijyeni ve ekipman temizliği kritik önemdedir. Çiğ ve pişmiş gıdaların aynı ekipmanla hazırlanması, tahta ve bıçakların yetersiz temizliği, tezgâhta uzun süre bekleyen ürünler ile salata ve soslarda kullanılan temiz olmayan su bulaşma riskini artırır. Midye gibi deniz ürünlerinde kirli sularda toplanma ağır metal ve mikrobiyal riskleri yükseltir.
En yüksek risk taşıyan sokak lezzetleri
Dr. Özel’e göre özellikle aşağıdaki ürünler daha yüksek risk barındırıyor: Midye dolma ve midye tava (Vibrio ve Salmonella riski), tavuk döner ve et döner (yetersiz pişirme ve uzun süre sıcaklıkta bekleme), iç organ temelli kontaminasyon nedeniyle kokoreç, oda sıcaklığında bekleyen mayonezli salatalar içeren kumpir ve garnitürlü ürünler, ayrıca yağ kaynaklı çapraz bulaşma riski olan balık ekmek ve kızartmalar.
Belirtiler ve ne zaman sağlık kuruluşuna başvurulmalı?
Belirtiler genellikle 1-72 saat içinde başlar. Yaygın şikâyetler arasında bulantı, kusma, karın ağrısı, kramp, sulu ishal, ateş ve halsizlik sayılabilir; nadiren kanlı ishal görülebilir. Dr. Özel, 24-48 saatten uzun süren kusma veya ishal, kanlı ishal, 38.5°C üzeri ateş, aşırı halsizlik, bayılma hissi veya dehidratasyon belirtileri (ağız kuruluğu, çökük gözler) olanların, ayrıca risk grubundaki bireylerin vakit kaybetmeden en yakın hastaneye başvurması gerektiğini söyledi.
Basit ve etkili korunma önerileri
Satıcı seçimi: Kalabalık ve yüksek sirkülasyona sahip tezgâhlar tercih edin; hazırlık sürecini gözlemleyin.
Hijyen ve ekipman: Kullanılan ekipmanların temizliğine dikkat edin; el yıkama veya dezenfektan kullanımı alışkanlığı edinin.
Sıcak-soğuk zinciri: Sıcak yiyecekleri sıcak, soğuk yiyecekleri soğuk tüketin; tezgâhta uzun süre beklemiş ürünlerden kaçının.
Riskli ürünlere özen: Midye, tavuk ve et ürünlerinin kaynağının belli olmasına ve tamamen pişmiş olmalarına dikkat edin.
Dr. Mustafa Özel, doğru seçim ve basit hijyen önlemleriyle sokak lezzetleri tüketiminin daha güvenli hale getirilebileceğini belirtti.
BESİN ZEHİRLENMESİ İLE İLGİLİ AÇIKLAMALARDA BULUNAN NEV SAĞLIK GRUBU GASTROENTEROLOJİ UZMANI DR. MUSTAFA ÖZEL, ÖZELLİKLE YAZ AYLARINDA ARTAN SICAKLIKLARLA BİRLİKTE SOKAK LEZZETLERİNİN BESİN ZEHİRLENMESİ RİSKİNİ ÖNEMLİ ÖLÇÜDE YÜKSELTTİĞİNİ BELİRTEREK VATANDAŞLARI UYARDI.
