Sağlıklı Şehirler İçin Sağlıklı Topraklar
Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Nesrin Yıldız, 5 Aralık Dünya Toprak Günü dolayısıyla kentsel toprakların önemine dikkat çekti. Prof. Dr. Yıldız, sağlıklı kentlerin sürdürülebilir arazi yönetimi, güçlü ekosistemler ve bilim temelli planlama ile mümkün olduğunu vurguladı.
Toprakların önemi
Prof. Dr. Nesrin Yıldız, uluslararası günlerin halkı bilgilendirme ve küresel sorunlara dikkat çekme işlevine değinerek, Dünya Toprak Günü'nün FAO ve Birleşmiş Milletler tarafından 2014 yılında resmi hale getirildiğini hatırlattı. Toprakların tarımsal kalkınma, ekosistem işlevleri ve gıda güvenliği açısından oynadığı rolün altını çizdi.
Yıldız, toprakların 'sessiz müttefiklerimiz' olduğunu belirterek şu bilgileri paylaştı: Gıdalarımızın %95'i topraklardan gelir. Toprakların %33'ü bozulmuştur. Sadece 2-3 cm'lik toprak tabakası oluşması 1000 yıla kadar sürebilir. Bitkiler için gerekli 18 doğal kimyasal elementin 15'ini toprak sağlar. Bir çorba kaşığı toprakta, dünyadaki insan sayısından daha fazla canlı organizma bulunur. Dünya çapında 2 milyar insan mikro besin eksikliği, yani gizli açlık ile karşı karşıyadır. Sürdürülebilir toprak yönetimi ile %58'e kadar daha fazla gıda üretilebileceği ve toprakların Dünya'daki türlerin yaklaşık %59'una ev sahipliği yaptığı belirtildi.
Kentsel topraklar ve 2025 teması
2025 Dünya Toprak Günü teması kentsel topraklara odaklanıyor. Prof. Dr. Yıldız, ‘‘Sağlıklı şehir, Sağlıklı toprak, Doğru planlama, Toplumsal farkındalıkla olur’’ sözleriyle kentsel toprakların şehirlerin sel, aşırı ısınma ve kirlilik gibi risklere karşı savunmasında oynadığı rolü öne çıkardı. Asfalt ve binaların altında kalan toprak, geçirgenliği sayesinde yağmur suyunu emme, sıcaklığı düzenleme, karbon depolama ve hava kalitesini iyileştirme gibi işlevler sunar; betonla kaplandığında bu işlevler kaybolur.
Kentsel toprak sağlığı için öneriler
Prof. Dr. Yıldız, kentsel toprak sağlığını korumaya yönelik uygulama ve politikaları şöyle sıraladı:
Kentsel planlama ve altyapı: Geçirgen yüzey kullanımı, geçirgen kaldırım taşları, çim taşları, doğal zemin kaplamaları; üst toprak katmanının inşa sırasında çıkarılıp yeniden kullanılması; yeşil alanların korunması ve genişletilmesi.
Kentsel tarım ve topraksız tarım: Şehir içi bostanlar, topluluk bahçeleri ve hobi bahçeleri ile kentsel tarım uygulamalarının desteklenmesi.
Erozyon ve arazi bozulmasıyla mücadele: Eğimli alanlarda teraslama ve bitkilendirme; doğal bitki örtüsünün korunması ve örtü bitkileriyle erozyonun azaltılması. (Erzurum gibi eğimli arazilerde bitkilendirme ve teraslama vurgulandı.)
Toprak organik maddesinin artırılması: Kompost üretimi ve kullanımı, belediye kompost merkezleri, malçlama uygulamaları ile su tutma kapasitesinin ve verimliliğin artırılması.
Kirlilik kontrolü: Toprak kirliliğinin izlenmesi, ağır metal analizleri, pestisit ve kimyasal gübre kullanımının sınırlandırılması, sanayi atıkları ve atık suların toprağa sızmasının engellenmesi.
Kentsel yeşil alanların artırılması: Kent ormanları, yeşil koridorlar, yeşil çatı ve dikey bahçeler; yağmur bahçeleri ve yağmur suyu hasadı ile su-toprak ilişkisini iyileştirme.
Bilimsel izleme ve eğitim: Şehir toprak haritaları oluşturulması, organik madde, pH, tuzluluk ve geçirgenlik gibi parametrelerin izlenmesi; okullar için toprak eğitimi programları, kompost atölyeleri ve topluluk bahçeleri yoluyla farkındalık artırılması.
Erzurum örneği ve kentleşme
Yapılan değerlendirmelere göre kentleşme artıyor: insanların yaklaşık üçte ikisi kentlerde yaşıyor. Erzurum özelinde, mevcut aktif yeşil alanların toplamı 86,43 ha olup kişi başına düşen aktif yeşil alan 2,28 m² seviyesindedir; bu da kentsel yeşil alanların sayısal olarak yetersiz olduğunu gösteriyor. Bu nedenle mavi-yeşil altyapı bileşenlerinin artırılmasına yönelik öneriler sunuldu.
Prof. Dr. Yıldız, 2050 yılına kadar insan nüfusunun %70'inin şehirlerde yaşaması beklentisi nedeniyle kentsel toprağın temel bir unsur olduğunun kabul edilmesi gerektiğini belirterek, 5 Aralık Dünya Toprak Günü'nün önemini hatırlattı ve günün kutlanmasını diledi.
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ TOPRAK BİLİMİ VE BİTKİ BESLEME BÖLÜM ÖĞRETİM ÜYESİ PROF. DR. NESRİN YILDIZ, 5 ARALIK DÜNYA TOPRAK GÜNÜ DOLAYISIYLA YAPTIĞI DEĞERLENDİRMEDE, "SAĞLIKLI ŞEHİRLER; SÜRDÜRÜLEBİLİR ARAZİ YÖNETİMİ, GÜÇLÜ EKOSİSTEMLER VE BİLİM TEMELLİ PLANLAMA İLE MÜMKÜNDÜR" DEDİ.
