Demirci’nin asırlık çancılık geleneği üç kuşakta devam ediyor
Manisa’nın Demirci ilçesinde çan yapımı, aileye miras kalan bir zanaat olarak korunuyor. 76 yaşındaki Mustafa Sabancı, 1960 yılında babası Mahmut Sabancı ile başladığı çancılık mesleğini yaklaşık 65 yıldır sürdürüyor ve bugün aynı tezgâhta oğlu ile birlikte çalışıyor.
El işçiliği ve geleneksel yöntemler
Çan yapımı, ısıtma, dövme, şekillendirme ve ses ayarı gibi birçok ince aşamadan geçiyor. Sabancı’nın vurguladığı gibi iş emek, sabır ve ustalık gerektiriyor; her bir çan el işçiliğinin izini taşıyor. Usta, geleneksel yöntemlerden vazgeçmediklerini ve kaplama işlemini kömür ocağında gerçekleştirdiklerini belirtiyor.
Talep, kullanım ve coğrafi yayılım
Hayvancılığın yoğun olduğu bölgelerde büyük talep gören Demirci çanları dayanıklılıkları ve özgün tınılarıyla biliniyor. Bu çanlar Türkiye’nin birçok iline gönderilirken, Yunanistan ve Bulgaristan gibi ülkelere de ihraç ediliyor.
Aile, kuşaklar ve ustanın sözleri
Mustafa Sabancı babasını 3 yıl önce kaybettiklerini, bugün oğlunun isminin babasının ismini taşıdığını ve aynı işyerinde çalıştıklarını söylüyor. Sabancı, mesleğin rağbet görmediğini; benzer işleri yapan yerler olsa da kendi yöntemleriyle ayırt edildiklerini ifade ediyor:
Mustafa Sabancı: "Mesleğimiz rağbet görmüyor. Mesleğin tükenmemesi lazım. Sadece Demirci’de yapılmıyor Türkiye’nin birkaç ilinde yapılan yerler var. Fakat bizim yapabildiğimiz gibi yapamıyorlar. Onlar ocakta üzerine kaplamasını yapamıyorlar. Biz kömürün içerisinde kaplamasını yapıyoruz. Kaplama için çamurun içine attığımız ilacın kıvamını veremiyorlar. Koyun ve keçi çanı üretiyoruz. Büyük çanlar erkeç ve ineklere takılır. Küçük çanlar ise koyun ve keçilere takılır. Koyun da keçi de çansız olmaz. Çanlı koyun ve keçinin süt verimi yüksek olur. Örslerim, yumrularım ve çekiçlerim benim için altın değerinde."
Oğlu Mahmut Sabancı ise zanaatı üçüncü kuşak olarak devraldıklarını ve çan yapımının detaylı bir süreç olduğunu aktarıyor:
Mahmut Sabancı: "Dede mesleğimizi devraldık. Dedem rahmetli oldu. Ben 3. kuşağım bu meslekte. Çan yapımı çok teferruatlı bir iş. Meslek zor olduğu için çırak bulunmuyor, kimse yapmak istemiyor. Çan 40 aşamadan geçiyor. Önce saçlar kesiliyor, şekillendiriliyor birleştirilme yapılıyor. Ocak işleminin ardından ses ayarı yapıldıktan sonra müşteriye teslim ediyoruz."
Çan üretiminde teknik ayrıntılar
Mustafa Sabancı çan yapımındaki bazı teknik detayları şöyle anlatıyor: çamurun içine sarı pirinç konuyor, ocakta çanın tavı verilerek 400 dereceye yakın kömür ocağında işlem yapılıyor; suya batırma ile çan altın sarısı rengini alıyor. Soğuduktan sonra ses ayarı ve dilin yerleştirilmesiyle çan kullanıma hazır hâle geliyor.
Demirci çancılığı, bir ailenin özverisiyle hem kültürel miras olarak korunuyor hem de zanaatın geleceğe aktarılması için üç kuşakta yaşatılmaya devam ediyor.
MANİSA’NIN DEMİRCİ İLÇESİNDE 76 YAŞINDAKİ ÇAN USTASI MUSTAFA SABANCI, BABASINDAN DEVRALDIĞI ASIRLIK MESLEĞİ 3. KUŞAKTA OĞLU İLE BİRLİKTE YAŞATMAYA DEVAM EDİYOR.
