Coğrafi işaretlerde denetim boşluğu: Yönetmelik ve enstitü talebi
YUCİTA Başkanı Tekelioğlu: Denetimsiz tesciller katma değer yaratamıyor
Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı (YUCİTA) Başkanı Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, coğrafi işaret tescilli ürünlere ilişkin kapsamlı bir denetim yönetmeliği çıkarılması gerektiğini belirtti. Tekelioğlu, bu alandaki eksikliklerin hem üretici hem de tüketici haklarını zayıflattığını vurguladı.
Tekelioğlu, coğrafi işaretlerin küresel düzeyde büyüyen bir pazar olduğunu söyleyerek, dünyada bu ürünlerin 300 milyar dolarlık satış değerine ulaştığını, Avrupa Birliği'nde ise yaklaşık 100 milyar avroluk bir hacim bulunduğunu aktardı. Gıda krizleri ve COVID-19 pandemisinin süreci hızlandırdığını belirtti.
Coğrafi işaret tescilinin sahtelerinden korunma ve hem üreticiyi hem tüketiciyi koruma işlevi olduğunu ifade eden Tekelioğlu, tescilin hakları belirlediğini ancak görevleri yeterince tanımlamadığını söyledi: "Tescil, tüketicileri de üreticileri de koruyor. Tüketicileri yönlendiriyor ve haksız rekabeti önlüyor. Yasa tescil sahibinin haklarını belirtiyor ama görevlerini belirtmemiş."
Tekelioğlu, özdenetimin üreticinin kurallara göre dürüst üretim yapması olduğuna dikkat çekti ve dış denetimin AB kriterlerine uygun, akredite bağımsız sertifikasyon kuruluşları tarafından yapılması gerektiğini söyledi. Türkiye'de bu alanda yeterli ilerleme kaydedilemediğini belirterek, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın gıda maddelerinden sorumlu olmasına rağmen "30 yıldır coğrafi işaretlerle ilgili denetim yönetmeliği çıkarılamadı" dedi.
Mevcut yasal boşlukların katedilmemesi nedeniyle tescilli ürünlerin katma değer yaratamadığını aktaran Tekelioğlu, rakamlarla durumu özetledi: "1800 tescilden 5-10'u AB'dekiler gibi çalışıyor." Kaliteli ürünlerin korunması ve yönetişimle ilgili düzenlemelerin acilen hayata geçirilmesi gerektiğini vurguladı.
Son olarak Tekelioğlu, coğrafi işaretlerin Türkiye için büyük bir potansiyel taşıdığına işaret ederek, "Bu konu Türkiye için çok önemlidir. Coğrafi işaretler iyi bir sistemle Türkiye’yi ayağa kaldıracak potansiyele sahiptir" dedi ve ayrı, müstakil bir kurumun kurulmasını önerdi: Coğrafi İşaretler Enstitüsü kurulması gerektiğini söyledi.
YÖRESEL ÜRÜNLER VE COĞRAFİ İŞARETLER TÜRKİYE ARAŞTIRMA AĞI (YUCİTA) BAŞKANI PROF. DR. YAVUZ TEKELİOĞLU, COĞRAFİ İŞARET TESCİLLİ ÜRÜNLERE İLİŞKİN DENETİM YÖNETMELİĞİ ÇIKARILMASI GEREKTİĞİNİ BELİRTTİ
