Çocuklarda ekran kullanımı ve gelişim
Ekran kullanımının yaygınlaşmasıyla çocukların ekrana ayırdıkları süre hızla yükseliyor. Dünya Sağlık Örgütü, Amerikan Pediatri Akademisi ve Kanada Pediatri Derneği gibi kuruluşlar iki yaşından küçük çocukların ekranla tanıştırılmaması ve okul öncesi dönemdekilerin günlük ekran süresinin en fazla bir saat ile sınırlandırılması gerektiğini vurguluyor.
Uzman değerlendirmesi
Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi Çocuk Gelişim Uzmanı Hümeyra Özsoy araştırmaların çocukların tablet, telefon ve televizyon gibi ekranlara çok erken yaşlarda eriştiğini ve sık sık önerilen sürelerin aşıldığını gösterdiğini belirtiyor. Ülkemizdeki çalışmaların da aynı doğrultuda olduğunu, 2-5 yaş arası çocukların büyük bir bölümünün günde iki saatten fazla ekran karşısında kaldığını ve 3-6 yaş grubunda günlük ekran süresinin ortalama 3 ila 8 saate kadar ulaştığını bildirdiğini aktarıyor.
Özsoy aşırı ekran süresinin yarattığı olumsuzlukları öz düzenleme becerilerinde zorluk, dil gelişiminde gecikme, dikkat problemleri, duygu anlama ve düzenlemede güçlük, saldırgan davranışlar, dikkat eksikliği ve hiperaktivite ile otizm benzeri belirtiler şeklinde sıralıyor.
Etkilerin niteliği ve risk faktörleri
Özsoy, ekranın etkisinin yalnızca süresine bağlı olmayıp izlenen içeriğe ve ekranın ebeveyn eşliğinde mi yoksa yalnız mı kullanıldığına göre değiştiğini ifade ediyor. Küçük yaştaki çocuklarda ekranın tek başına ve kontrolsüz kullanımı olumsuz etkileri artırıyor; arka planda açık televizyonun bile çocukların dikkatini, oyun kalitesini ve iletişim becerilerini olumsuz etkilediği biliniyor.
Çocuğun ekran süresini etkileyen başlıca faktörler arasında ebeveynin eğitim düzeyi, ailedeki ekran kullanım alışkanlıkları, ebeveyn stres düzeyi ve ev içi kuralların varlığı bulunuyor. Ebeveyn ekran süresi arttıkça çocuğun ekran süresinin de arttığı, evde açık kurallar olduğunda ise ekran süresinin azaldığı gözlemleniyor.
Dünya Sağlık Örgütü 1-4 yaş arası çocukların gün içinde en az 180 dakika hareket etmesini ve bir saatten uzun süre hareketsiz kalmamasını öneriyor. Aşırı ekran kullanımı çocuklarda hareketsizlik, uyku bozuklukları, obezite riski ve davranış problemleri gibi sonuçlara yol açabiliyor. Üç yaş, beynin en hızlı geliştiği dönem olup ekranla geçirilen fazla süre çocuğun keşfetme, oyun oynama, iletişim kurma ve sosyal etkileşim fırsatlarını azaltıyor.
Teknolojiyi yaşamdan tamamen çıkarmanın mümkün olmadığını belirten Özsoy, önemli olanın çocuğun gelişimsel ihtiyaçlarını gözeterek ekranı dengeli, sınırlı ve bilinçli kullanmak olduğunu söylüyor.
Ailelere öneriler
Ekran kullanımını yaşa göre sınırlandırın. 0-2 yaş için sıfır ekran. (yaş x 10 dk)
Mümkün olduğunca ekranı birlikte aktif kullanın.
Kaliteli, yaşa uygun içerikleri tercih edin.
Ekranı ödül, ceza veya sakinleştirme aracı olarak kullanmayın.
Açık hava oyunları ve fiziksel aktiviteleri günlük rutine ekleyin.
Ev içinde ekran kullanımına dair net kurallar oluşturun.
BAŞAKŞEHİR ÇAM VE SAKURA ŞEHİR HASTANESİ ÇOCUK GELİŞİM UZMANI HÜMEYRA ÖZSOY
