Çarpana Dokuma Sanatı Modern Tasarımlarla Yeniden Hayat Buldu
Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı (BAKA) tarafından yürütülen 2025 Yılı Teknik Destek Programı kapsamında desteklenen Antalya Olgunlaşma Enstitüsü’nün yürütücüsü olduğu "Çarpana Tasarımları ile Kültürel Hafıza Yeni Ürünlerle Buluşuyor Projesi" tamamlandı.
Proje ve eğitimlerin hedefi
Çarpana, özel tezgâh gerektirmeyen; deri, karton veya ince ahşap benzeri malzemelerden dörtgen kesilerek köşeleri delinmiş araçlarla uygulanan, şerit formunda çözgü yüzlü bir dokuma tekniğidir. Tarihsel olarak kuşak, kemer ve benzeri ürünlerde kullanılmış olan bu geleneksel yöntem, taşıdığı kültürel hafızayla önem taşıyor.
Proje kapsamında Enstitü’de görevli 15 eğitmen ve usta öğretici personele çarpana dokuma tekniklerinin modernizasyonu ve tasarım geliştirme konularında eğitimler verildi. Amaç, Anadolu kökenli bu işlevsel ve estetik el sanatını yaşatmak ve çağdaş tasarım diliyle yeni ürünler ortaya koymaktı.
Eğitim uygulamaları
Uygulamalı eğitimler, Enstitü’nün Kaleiçi yerleşkesinde gerçekleştirildi ve toplam 5 gün sürdü. Eğitim süresince katılımcılara geleneksel motifleri modern çizgilerle birleştirme becerisi kazandırıldı; kurumun kurumsal kapasitesinin güçlendirilmesi, özgün çarpana tasarımlarının geliştirilmesi ve ürün çeşitliliğinin artırılması hedeflendi.
Duygu İlâ (Çarpana dokuma kursu eğitmeni) eğitime dair şunları söyledi: "Çarpana Dokuma, Geleneksel el sanatlarımızdan bir tanesi. Günümüze kadar değişmeden ve bozulmadan gelen tek dokuma sanatımız diyebiliriz. Kartlarla dokunuyor olması diğer geleneksel el dokumalarından ayıran en önemli noktası. Çarpana Dokuma kursu ile unutulmaya yüz tutmuş bir sanatı toplum hafızasından tamamen kaybolmadan devam etmesini sağlamak istiyoruz. Modern hayata entegre ederek, bu sanatın devamlılığını sağlamak en büyük amacımız. Tabi genç kuşaklara aktarılması için en mühim nokta, eğitim kurumlarında bir disiplin olarak ele alınması gerekmektedir. İlk defa bu sanat dalı ile karşılaşan katılımcılarımız, günümüzde benzerliği olan bir sanat dalı olmaması nedeniyle, karmaşık geldiğini düşünerek başlıyor eğitimlerine. Ancak yaptıkça, ortaya desen ve ürün çıktıkça, zorluğu yerini, bu sanat dalından aldıkları zevke bırakıyor."
Ayşegül Eyyupoğlu (kursiyer) ise süreci şöyle değerlendirdi: "Geleneksel Sanatlar; hem duygusal mirası koruma hem de toplumsal kimlik oluşturma açısından önemlidir. İnsanın kendini keşfetmesi de sanatın bir parçasıdır. Eğitim süresince; geleneksel becerilerin gelecek nesillere aktarımının yanı sıra yeni fikir ve deneyimlerde kazandık. Sanatın, duygusal ifade, zihinsel rahatlama, özgüven, zihinsel odaklanma, toplumsal bağlantı ve empati gibi olumlu etkileri de vardır".
Sertifikalar ve tescil hazırlıkları
Eğitimin sonunda başarılı kursiyerlere sertifikaları, BAKA Antalya Yatırım Destek Ofisi Koordinatörü Jale Akhundova Demir, Muratpaşa İlçe Milli Eğitim Müdürü Mustafa Coşkunsu, Antalya Olgunlaşma Enstitüsü Müdürü Emine Erkal, BAKA uzmanı İffet Gözde Bozdoğan ve enstitü yetkililerinin katılımıyla takdim edildi.
Projenin önemli çıktılarından biri olarak, çarpana dokuma için coğrafi işaret başvurusunun yapılmasına yönelik süreçlerin başlatılması planlanıyor. Bu adım, zanaatın bölgesel kültürel bellekteki yerini tescilleyerek koruma ve sürdürülebilirlik sağlamayı amaçlıyor. BAKA Genel Sekreteri Volkan Güler, imza töreninde projenin vizyonunu şu sözlerle aktardı: "Çarpana dokuma, tarihi ve kültürel anlamda büyük değere sahip geleneksel bir tekniktir. Biz bu tekniklerin kaybolmasını önlemekle kalmıyor, onları yenilikle buluşturuyoruz. Tabii bu çalışmalarda ilham kaynağımız Cumhurbaşkanımızın eşi Sayın Emine Erdoğan Hanımefendi’nin himayelerinde yürütülen Anadoludakiler Projesi. Anadoludakiler Projesi tarihimize ait ne varsa, o eserlerin izini sürüyor, eserlerin ülkemizin kültür envanterine kazandırılmasını sağlıyor. BAKA olarak biz de yürüttüğümüz bu proje sayesinde hem mesleki kapasiteyi artıracak hem de yeni ürünlerin pazara sunulmasının önünü açacağız. Ayrıca coğrafi işaret süreciyle bu mirasın resmî olarak da korunmasını amaçlıyoruz." Projenin tamamlanmasıyla Antalya Olgunlaşma Enstitüsü’nün geliştirdiği çarpana tasarımlarının yerel ve ulusal pazarda daha fazla görünürlük kazanması, geleneksel dokumanın çağdaş tasarım anlayışıyla yeniden yorumlanarak korunması ve bölgeye katma değer sağlayacak ürünlerin ortaya çıkması bekleniyor. BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN 2025 YILI TEKNİK DESTEK PROGRAMI KAPSAMINDA DESTEKLENEN ANTALYA OLGUNLAŞMA ENSTİTÜSÜ’NÜN YÜRÜTÜCÜSÜ OLDUĞU "ÇARPANA TASARIMLARI İLE KÜLTÜREL HAFIZA YENİ ÜRÜNLERLE BULUŞUYOR PROJESİ" TAMAMLANDI.Vizyon ve beklenen etkiler
