Yeni bir tür: Çameli pelemiri (Cephalaria cameliensis)
Emekli Fen Bilgisi Öğretmeni Rıfat Özdemir tarafından yapılan arazi gözlemi, bilim insanlarının değerlendirmesiyle Türkiye florasına yeni bir tür kazandırdı. Ege Üniversitesi Botanik Bahçesi ve Herbaryum Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Hasan Yıldırım ve ekibinin çalışmalarında bitkiye Cephalaria cameliensis adı verildi; Türkçede adı ise Çameli pelemiri olarak belirlendi.
Keşif ve bilimsel doğrulama süreci
Keşif, yaklaşık iki yıldır yürütülen Biyoçeşitlilik Envanteri çalışmaları sırasında Çameli yöresinde fark edildi. Morfolojik değerlendirmeler Prof. Dr. Hasan Yıldırım ile Prof. Dr. Ramazan Süleyman Göktürk tarafından yürütüldü ve bitkinin mevcut türlerle örtüşmediği tespit edildi. Türün moleküler düzeydeki ayrımları ise ISSR analizleriyle Doç. Dr. Ergun Kaya tarafından doğrulandı. Çalışma tamamlandıktan sonra makale taksonomi alanının saygın dergilerinden Phytotaxa’da yayımlanarak uluslararası literatüre girdi.
Yayılış, morfoloji ve korunma durumu
Araştırma sonuçlarına göre Cephalaria cameliensis, yalnızca Denizli-Çameli ile Muğla-Fethiye arasındaki dar bir kuşakta, 1350-1850 metre arasındaki alanlarda yayılıyor. Türün genel görünümü, yaprak yapısı ve çiçek özellikleri Cephalaria saldaensis, Cephalaria dirmilensis ve Cephalaria lycica gibi yakın türlerden belirgin şekilde ayrılıyor. Moleküler analizler bu farklılığı güçlü biçimde destekliyor.
Yaşam alanının sınırlı olması ve bölgede gözlenen yoğun otlatma baskısı nedeniyle araştırmacılar, Cephalaria cameliensis için IUCN kriterlerine göre 'Tehlikede (EN)' kategorisinde değerlendirme öneriyor.
Cephalaria cinsinin Türkiye bağlamı
Cephalaria cinsi dünya çapında yaklaşık 100 türle temsil ediliyor ve Akdeniz Havzası'ndan Orta Asya'ya, Güney Afrika'nın Cape bölgesine kadar geniş bir yayılışa sahip. Türkiye, bu cins için önemli bir çeşitlenme merkezi; yakın dönem çalışmalarla en az 47 türün varlığı kesinleşmiş durumda. Son tanımlanan Cephalaria cameliensis ve Cephalaria dumanii türleriyle birlikte Türkiye'deki Cephalaria tür sayısı 49'a yükselmiş ve endemik tür sayısı 25'e ulaşmıştır. Bu durum, Anadolu'nun cins içindeki küresel önemini ve yüksek endemizm oranını daha da belirgin kılmaktadır.
Yerel destek ve teşekkür
Prof. Dr. Hasan Yıldırım, Çameli'nin doğasına sahip çıkan halkına ve çalışmaya verdikleri destek için Çameli Belediyesi ile Belediye Başkanı Cengiz Arslan'a teşekkür etti. Keşfin, yerel duyarlılığın bilimsel keşiflere katkısını ve Anadolu biyotasının henüz tamamen keşfedilmemiş zenginliğini gösterdiğini vurguladı.
EGE ÜNİVERSİTESİ BOTANİK BAHÇESİ VE HERBARYUM ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ MÜDÜRÜ PROF. DR. HASAN YILDIRIM VE EKİBİNİN DEĞERLENDİRMELERİ SONUCUNDA BİTKİYE, "CEPHALARİA CAMELİENSİS", TÜRKÇE OLARAK DA "ÇAMELİ PELEMİRİ" İSMİ VERİLDİ.
