Batı Akdeniz göllerinde alarm: Kuraklık ve insan baskısı su kaynaklarını zorluyor
Akdeniz Üniversitesi uzmanı su yönetiminde bütüncül yaklaşım çağrısı yapıyor
İklim değişikliği ile nüfus artışı, tarım ve turizm faaliyetlerinin birleşimi Batı Akdeniz bölgesindeki göllerin su dengesini bozdu. Akarsu havzaları bazlı değerlendirmeler, Antalya ve çevresindeki havzalarda artan kuraklık ve su stresi riskini ortaya koyuyor.
Prof. Dr. İbrahim Ethem Karadirek, Türkiye’de su yönetiminin il sınırlarına göre değil akarsu havzaları bazında yapıldığını, ülkede toplam 25 akarsu havzası bulunduğunu ve Antalya’nın birden fazla havza içinde yer almasının yönetimi daha karmaşık hale getirdiğini vurguluyor.
Eğirdir Gölü son yıllarda belirgin bir çekilme yaşıyor. Karadirek, bu durumun yalnızca iklim faktörleriyle izah edilemeyeceğini; kuraklık ve artan sıcaklıkların yanı sıra insan kaynaklı etkilerin de göle uygulanan baskıyı artırdığını belirtiyor.
Tarım politikaları, vahşi sulama uygulamaları ve yüzeysel ile yeraltı sularının bilinçsiz kullanımı; ayrıca göllerin içme suyu kaynağı olarak kullanılması, göle giren su miktarını azaltan etkenler arasında sayılıyor. Karadirek, bu baskılar sonucunda gölde ciddi çekilme olduğunu ve "hatta gölün ikiye ayrılması riskinin konuşulduğunu" ifade ediyor.
Resmi veriler 2024 yılı için Eğirdir Gölü’ne giren toplam su miktarının yaklaşık 373 milyon metreküp, aynı yıl gerçekleşen buharlaşmanın ise yaklaşık 473 milyon metreküp olduğunu gösteriyor. Karadirek bu verilerle ilgili olarak: "Sadece bir yılda göle giren su, buharlaşmayı bile karşılayamadı. Bu tablo sürdürülebilir değil" diyor.
Bölgedeki sorunun tek nedeni iklim değişikliği değil; yağış rejimlerindeki değişim, artan sıcaklıklar ve hatalı tarım uygulamaları özellikle vahşi sulamanın su kaynakları üzerinde ciddi baskı oluşturduğuna dikkat çekiliyor.
Çözümün havza ölçeğinde, bütüncül bir yaklaşımla tarım politikalarının yeniden belirlenmesinden geçtiğini söyleyen Karadirek, bitki ürün deseninin havzanın su potansiyeline göre şekillendirilmesi gerektiğini belirtiyor: "Herkes her yerde her ürünü yetiştirmemeli. Daha az su isteyen, daha yüksek katma değer sağlayan ürünlere yönelmek gerekiyor."
Burdur Gölü için uyarılar da var. Burdur Kapalı Havzası’ndaki gölün son 50 yılda toplam su hacminin yaklaşık yüzde 50'sini kaybettiği ve su derinliğinde yaklaşık 20 metrelik azalma yaşandığı bildirildi. Barajlar, can suyunun yeterince bırakılmaması ve tarımsal ürün deseninin bu kayıpta etkili olduğu vurgulanıyor.
Salda, Beyşehir ve Elmalı’daki Avlan Gölü de benzer risklerle karşı karşıya bulunuyor; Karadirek, bölgedeki tüm göllerin kuraklık ve insan kaynaklı baskılar nedeniyle tehdit altında olduğunu belirtiyor.
Antalya’nın Elmalı ve Korkuteli bölgelerinde kuraklık sinyalleri şimdiden hissediliyor, Akseki’nin bazı kesimlerinde de gelecekte kuraklık riski öngörülüyor. Türkiye genelinde ciddi su stresi yaşandığına dikkat çekiliyor.
Havzalar arası su aktarımına ilişkin girişimler kısa vadede etkili olsa da uzun vadede sürdürülebilir bulunmuyor. Karadirek, su transferinin kalıcı çözüm olmadığına işaret ederek: "Bir havzayı kurtarmaya çalışırken başka bir havzayı riske atıyorsunuz. Bir bardaktaki suyu diğer bardağa döktüğünüzde, bu kez diğer bardak boş kalıyor. Bu nedenle su yönetimi mutlaka bütünleşik bir yaklaşımla ele alınmalı" diye uyarıyor.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE İNSAN BASKISININ BİRLİKTE ETKİSİ BATI AKDENİZ'DEKİ GÖLLERİ KURUMA NOKTASINA GETİRDİ.
