27 Aralık 1939 Erzincan Depremi unutulmadı
Tarihçe ve etkileri
27 Aralık 1939 tarihinde Erzincan'da meydana gelen 7,9 büyüklüğündeki deprem, yaklaşık 33 bin kişinin hayatını kaybetmesine, binlerce kişinin yaralanmasına ve geniş çaplı yıkıma yol açtı. Bu sarsıntı, Türkiye tarihinin en yıkıcı afetlerinden biri olarak hafızalarda yerini koruyor.
Yardımlar, iletişim ve dönemin koşulları
Gazeteci-yazar Hikmet Köksal, Erzincan'ın tarih boyunca büyük depremler yaşadığını ve kentin 1939 ile 1992 depremlerinin ardından yeniden inşa edildiğini belirtiyor. Köksal, 1939 depremine müdahale şartlarını dönemin imkânlarıyla karşılaştırırken, haberleşme ve ulaşım olanaklarının çok sınırlı olduğunu vurguladı: Tren Erzincan'a 1938'de gelmiş olmasına rağmen, depremden üç gün sonra demiryolu hattının kapanması yardımların gecikmesine neden oldu. Dönemin valisi yalnızca Kemah yolu üzerindeki bir noktadan Ankara'ya kısa bir mesaj iletebilmiş; bu mesajda 'Erzincan yıkıldı' ifadesi kullanıldı.
Gönderilen yardımlar ve tartışmalar
Köksal, 1939 depremi sonrası gönderilen yardımlar ve harcamalarla ilgili bazı iddiaların tarihsel tartışma konusu olduğunu ve hâlâ netlik kazanmadığını ifade etti. Tarihi kayıtlara göre:
- Cumhurbaşkanı İsmet İnönü Erzincan'da 2,5 saat kaldı.
- Başbakan Refik Saydam bölgeyi 5 ay sonra ziyaret etti.
- İlk çadırlar depremden 1 ay sonra gönderildi.
- Erzincan için ayrılan ödenek 2 milyon TL olarak kaydedildi.
- 1943 yılına kadar gönderilen toplam paranın 303 bin TL olduğu; bunun 200 bin TL'sinin İnönü heykeli yapımında kullanıldığı iddia edildi.
- 7 yıl sonra belediye tarafından 5 örnek ev inşa edildi ve süreç 1947'de hükümet uhdesine alındı.
1992 depreminin ardından yapılaşma tartışmaları
Erzincan, 13 Mart 1992'de 6,8 büyüklüğünde başka bir depreme daha maruz kaldı. Bu sarsıntıda 653 kişi yaşamını yitirdi, yaklaşık 10 bin bina yıkıldı ve şehir ciddi zarar gördü. O dönem Başbakan Süleyman Demirel, Başbakan Yardımcısı ise Erdal İnönü'ydı. Yapılan incelemeler, yıkılan binaların önemli bir kısmının kamuya ait yapılar olduğunu gösterdi; dönemin Bayındırlık Bakanı Onur Kumbaracıbaşı, sorumlular hakkında işlem yapılacağını açıkladı. Buna karşın bu yapıların 1939 depremi sonrası 1940 yılında çıkarılan deprem yönetmeliğine göre inşa edildiği ve yine de ağır hasar gördükleri kaydedildi. Depremin maddi zararı dönemin parasıyla yaklaşık 40 trilyon lira olarak açıklandı.
Zemin analizi ve uyarılar
Jeoloji Mühendisleri Odası tarafından hazırlanan raporda, Erzincan'ın yeniden kurulduğu alanın alüvyon zemin üzerinde yer aldığı ve bunun deprem açısından risk taşıdığı belirtildi. Raporda zeminin sıvılaşmaya müsait olduğu ve sarsıntı şiddetini artırdığı vurgulandı.
Unutulmayan bilanço
1939 Erzincan depreminde kayıtlara göre 33 bin kişi hayatını kaybetti, 100 bin kişi yaralandı ve 116 bin bina yıkıldı. Aradan geçen yıllara rağmen yaşanan acı, Erzincan'ın ve Türkiye'nin ortak hafızasında yaşamaya devam ediyor. Anma programı kapsamında depremde hayatını kaybedenler için mevlit okutulacak.
1939 ERZİNCAN DEPREMİ UNUTULMADI
